Uyku sorunları, sadece uykusuz gecelere neden olmuyor, aynı zamanda yaşam kalitemizi ve hatta ilişkilerimizi etkiliyor. Çeşitli sağlık dergilerinde tıbbi konularda yazılar yazan Doktor Lindsey Marcellin’e göre uyku bozukluğunun tam 10 türü var.
İyi bir uyku huzur ve mutlu bir yaşam için şüphesiz gerekli. İnsan beyni sadece uyanıkken değil, uyurken de aktiftir. Yetişkin bir birey, iki uyku evresi arasında gidip gelir. Bu evrelerden biri REM (hızlı göz hareketleri) ve diğeri de N-REM (yavaş göz hareketleri) evresidir. N-REM evresinde gün boyunca fiziksel ve zihinsel faaliyetlerden olan yorgunluğumuz ve fiziksel hasarlar tedavi edilir. Yine bu evrede gördüğümüz rüyalar genellikle sıradan ve siyah beyazdır ve çoğu zaman hatırlamak mümkün değildir. REM evresinde ise beyin aktiviteleri neredeyse uyanıkken olduğu gibidir. Buna rağmen beden geçici bir felç durumunda olur. REM evresinin bedeni yeniden yapılandırma özelliği vardır. Bu evrede rüyaları renkli ve sıra dışı görürüz ve genellikle hatırlarız.
Uykuda REM döngüsüyle N-REM döngüsünün sınırları bulanıklaştığında uyku sorunları yaşamaya başlarız. Bu sorunlardan bazıları hem sorunu yaşayan kişiyi hem de çevrelerini tehlikeye atabilir. Neyse ki, çoğu uyku sorunu tedavi edilebiliyor. İşte huzurlu bir uyku çekmemize engel olabilecek 10 uyku bozukluğu…
1. İnsomnia
İnsomnia, en çok bilinen uyku sorunları arasında gelir. Bu sorunu yaşayan kişiler, ciddi sıkıntı çeker. Eğer doğru şekilde teşhis konulmazsa, uyku sorunu yaşayan kişiler ölüme kadar giden risklerle karşı karşıya kalabilir. Hastalar, gözlerini birkaç dakikadan fazla kapalı tutamamaktan veya yatakta bir o yana bir bu yana dönmekten yakınır. Nedeni, bir protein şeklinin bozulması ve insan beyninize zarar vermesidir. İnsomnia genelde orta yaşlarda başlar, 7 ay ila 3 ay içinde ölüme sebep olabilir. Dünyada insomnia yüzünden en genç ölen hasta 16 yaşında olarak kayıtlara geçmiş. Ölüm öncesinde hastalar, halüsinasyon, çift görme ve yürüme güçlüğü gibi semptomlar yaşayabiliyor.
Tedavi: İnsomnia hastalığının tedavisinde için tıbbi ilaçlar ve davranışsal terapi kullanılıyor. Hastanın alışkanlıklarını değiştirmesi, elektrikli tüm cihazları yatak odasından çıkarması ve yatağını sadece uyku amaçlı kullanması, tedavide etkili…
2. REM Uyku Bozukluğu
REM, uyku bozukluğu olan kişiler, rüyalarda yaptığı fiziksel hareketleri rüyanın dışına taşır ve aynı hareketleri yatakta tekrar eder. Eğer şiddetli bir rüya görülüyorsa kişi hem kendisine hem de yanında uyuyan kişiye zarar verebilir. Rüyalar çoğunlukla sabaha karşı görülür ve kavga etme, yumruk atma, kovalanma, uçurumdan düşme gibi temalar içerir. Rüyayı gören kişi, genelde bir mücadele içindedir, bazen bağırır, bazen konuşur. Rüyanın en şiddetli olduğu zamanda yanındaki kişiye, duvara yumruk atabilir veya yataktan düşebilir.
Tedavi: Kas gevşetici ilaçlar REM uyku bozukluğu tedavisinde kullanılabilir. Doktor tavsiyesi ile melatonin ve antidepresan ilaçlar kullanılabilir. Sorun geçene kadar kişinin odasında tehlike oluşturulabilecek kesici aletleri kaldırması ve yalnız uyuması tavsiye edilir.
3. Narkolepsi
Narkoleptik birinin normal bir uyku düzeni yoktur. Farkında olmadan gün içinde veya bir işle meşgulken uyku durumuna geçebilir. Bu uyku genelde birkaç saniyeliktir ama araba kullanırken bile olabildiğinden oldukça tehlikelidir. Bu bozukluğu yaşayan kişiler kas kaybı yaşayabilir, halüsinasyon görebilir ve ataklar sırasında paralize olabilir.
Tedavi: Sadece ilaç ile tedavi edilebiliyor. Davranış terapisinin de tedavide etkili olduğu söyleniyor.
4. Patlayan Kafa Sendromu
Uyku sorunlarının en tehlikelisi patlayan kafa sendromudur. Bu sendromda, uyku evresi geçişlerinde kişi kafasında yüksek sesli bir patlama veya patlayıcı bir gürültü hisseder. Bu sorunu yaşayan kişiler, kafalarının içinde bir silah ya da bomba patlamış gibi hissettiklerini söylerler.
Tedavi: Stresi azaltmak, madde ve alkol kullanmamak, bir uyku düzeni oluşturmak sendromun azalmasına yardımcı olur. Daha ileri vakalarda, doktor reçetesi ile ilaç tedavisi uygulanır.
5. Obstrüktif Uyku Apnesi
En yaygın görülen uyku bozukluklarından biri olan Obstrüktif Uyku Apnesi’nde uyurken solunum tamamen durur. Ağır şekilde olan bu uyku apnesi düzensiz kalp atışına, beyinde oksijen eksikliğine ve hatta ölüme bile sebep olabilir. Hipertansiyon, kalp yetmezliği ve inme riskini artırır.
Tedavi: Apne hastalığı, mutlaka bir uyku uzmanının yardımı ile teşhis edilmelidir. Kilo vermek, yan dönerek uyumak, ameliyat olmak, ilaç kullanmak veya solunum makinesi ile tedaviler arasında yer alır.
6. Gece Terörleri
Normal bir kabusla kıyaslandığında çok daha şiddetli olan gece terörleri, genelde çocuklarda ve nadiren yetişkinlerde görülür. Bu sorun genelde uykuya daldıktan sonra ilk 3 saat içinde kendini gösterir. Genelde rüya değil, uyku sırasında bir evreden diğerine geçerken, kişilerin gösterdiği aşırı bir tepkidir. Gece terörü sorununu yaşayanlar genelde çığlık atarak uyanır, çevresine şaşkınlık ve korku ile bakar. O sırada gözler açık olmasına rağmen uyku hali devam eder. Yüzde solukluk, terleme ve korku ifadesi olur. Kişi daha sonra yataktan çıkar ama henüz bilince yerine gelmediği için düşme veya duvarlara vurma tehlikesi vardır. Aynı evde yaşadığı bireyleri bu sırada tanımaz. Birkaç dakika sonra nöbet durur, kişi gerçekten uyanır ancak yaşadıklarının farkında değildir.Tedavi: Gece terörü sırasında kişi kendinde olmadığı için onu uyandırmamak en doğru davranıştır. Yavaşça yanında bekleyip kendisine zarar vermesini önlemek gerekir. Özellikle çocuklarda bu sorun varsa, gece terörlerini durdurmak için stresi azalmak, geç yatmayı önlemek, rahat ve sakinleştirici bir uyku ortamı hazırlamak önerilir. İleri vakalarda bir uzman doktor tavsiyesi ile ilaç tedavisi yapılabilir.
7. Seksomnia (Uykuda seks yapma)
Bu sorunu çeken kişiler, ciddi uyku bozuklukları yaşayabilir. Kişi, gece uyanır ve partneri istekli ya da isteksiz sekse zorlar, normalde yapmayacağı şeyleri ister ve sabah olduğunda gece neler olduğunu hatırlamaz. Bu durum kişiyle birlikte partnerini de olumsuz etkiler.
Tedavi: Hasta ve ailesi bir uzmana başvurmalı. Stresten uzaklaşmalı, alkol ve madde kullanımından uzak durmalı. İleri vakalarda doktor tavsiyesi ile ilaç kullanılabilir. Sorun çözülene kadar kişilere yalnız uyuması tavsiye edilir.
8. Uyurgezerlik
Yine çok bilinen bir uyku rahatsızlığıdır ve sebebi henüz bilinmemektedir. Kişi derin uyku halindeyken, yataktan kalkarak yürümeye başlar. Bazı durumlarda evden dışarı çıkıp araba bile kullanabilir. Bu yüzden hem kişi hem de yakınları için oldukça tehlikelidir. Gözler açık olsa bile, uyku devam ettiği için bilinç yerinde değildir. Kişiler, tam anlamıyla uyunana kadar neler olduğunu, nereye gittiklerini, ne yaptıklarını bilmezler. Uyanınca da hiçbir şeyi anımsayamazlar.
Tedavi: Kişinin yatak odasını güvenli bir yere dönüştürmek önemli. Dış kapıları kilitlemek, merdivenlere kapı koymak gibi önlemler alınabilir. İleri vakalarda, ilaç tedavisi ve tıbbi gözlem uygulanır.
9. Uyku Felci
Narkolepside olduğu gibi uyku sırasında birkaç dakikalığına da olsa bedenin hareket edemeyecek kadar yarı felç haline gelmesidir. Genelde uykuya dalarken ya da uyanmak üzereyken gerçekleşen bu durumda kişi kesinlikle hareket edemez, ses çıkaramaz ve nefes almakta sorun yaşar.
Tedavi: Narkolepsi için geçerli olan tedavi uyku felci için de kullanılıyor. Ayrıca uyku düzeni oluşturmak, egzersiz yapmak, sırtüstü yatmamak şikayetleri azaltıyor.
10. Uyuyan Güzel Sendromu
Milyonda bir görülen Uyuyan Güzel Sendromu, daha çok ergenlik çağındaki erkeklerde görülür. Bu hastalar günde 12 hatta 24 saat bile uyusalar uykuya doyamazlar. Uyanıkken de genelde tepkisiz, duygusuz bir tavır sergilerler. İletişim kuramama, odaklanma ve dikkat sorunları, hafızada bozulma, yeme içme ve seks dürtülerinde büyük artış ve hayatın güzelliklerini kaçırma yaşanılan sıkıntılar arasında yer alır. Hastalar kendilerini bir rüyada gibi hisseder. Sık sık dejavu yaşandığı düşünülür. Ağrıları hissetmeme, sıcaklık algısının bozulması da bildirilen sorunlar arasında yer alır. Ataklar bazen günlerce sürer ve sonra kendiliğinden sonlanır. Ancak benzer ataklar 2-3 ayda bir tekrar yaşanır.